Ilość książek na rynku o rodzicielstwie i relacjach dorosły-dziecko może przyprawiać o ból głowy. Nie wszystkie jednak są tak samo inspirujące. Wiele poradników powiela wręcz nieaktualne założenia dotyczące wychowania i psychologii rozwojowej dziecka. Moja staranna selekcja tego, co aktualne w temacie budowania zdrowej i bliskiej relacji rodzic-dziecko, poparta rekomendacjami najlepszych praktyków rodzicielstwa bliskości, przed Wami. Tak, wszystkie te książki przeczytałam osobiście. Każdego dnia sprawdzam w praktyce, czy ze zrozumieniem 🙂
Listę otwiera klasyk gatunku, evergreen rodzicielstwa bliskości, must-read wszystkich rodziców (a wg mnie: nie tylko ich), czyli Twoje Kompetentne Dziecko Juula. Polecam z całego serca: dobrze poprzebywać z Kimś Mądrym.
Twoje kompetentne dziecko
Dlaczego powinniśmy traktować dzieci poważniej?
Autor: Jesper Juul
„Tego autora ani tej pozycji przedstawiać nie trzeba”… chciałoby się rzec. Gdyby nie to, że jednak trzeba, bo pomimo wielu lat na rynku i milionowej sprzedaży, nadal nie każdy o Juulu wie, słyszał czy „go” czytał. Dlatego niezmiernie i niezmiennie polecam zajrzeć do najsłynniejszej książki duńskiego terapeuty rodzinnego, znanego już (mam nadzieje) na całym świecie dobrego ducha relacji dziecko-dorosły. Obraz dziecka, który promuje Juul, to wynik wieloletnich badań nad reaktywnością dzieci na nasze wobec nich „metody wychowawcze” połączony z głęboko zakorzenioną intuicją dotyczącą tego, że… dziecko też człowiek. I to dość ukształtowany już od początków swojego istnienia. Autor wierzy i wyjaśnia, że każde dziecko wie, jak działać z i dla rodziców; wie co jest dla niego ważne, wie, czego i kiedy chce. Juul jasno tłumaczy, co rozumie pod pojęciem kompetencji dziecka, a nam, czytelnikom-rodzicom przychodzi zaufać jego słowom i sprawdzić w realu – zaufać dziecku. Podążając za dzieckiem, będzie nam o wiele łatwiej wyjaśniać mu zawiłości świata dorosłych, tłumaczyć zasady wspólnego życia i współdziałać. Działać razem na rzecz szczęśliwej i bezpiecznej relacji. I to wszystko bez straty swoich własnych wartości, bez poddawania się woli dziecka i bez przemocy. Za to z szacunkiem. Oj tak, Juul uczy dużo o szacunku: do dziecka i do siebie samego – do dorosłego i do naszego wewnętrznego dziecka, które (jak nigdy) ujawnia się właśnie wówczas, gdy zostajemy rodzicami…
Pamiętam moje pierwsze podejście do „Kompetentnego dziecka”: zaopatrzyłam się w żółty zakreślacz, aby ważniejsze rzeczy zaznaczyć do powtórnej lektury. Po kilkunastu stronach mazak rzuciłam w kąt. I nie chodziło tylko o to, że Juul potwierdzał każdym swoim zdaniem to, co czułam w temacie budowania relacji z maluchami. Chodziło też o to, jak esencjonalna jest to książka i jak wiele wartościowych rzeczy zawiera na niewielkiej wszak powierzchni 🙂 Pracując dużo ze zwierzętami odkryłam też wiele zależności i podobieństw między dziećmi a zwierzakami (nie w tym tradycyjnym rozumieniu). Fascynacja tym, jak można dopasować słowa Juula (a potem Rosenberga, czy Cohena) zarówno do naszych relacji z zwierzakami stała się myślą przewodnią mojej pracy z opiekunami zwierząt. Jesperze Juulu 🙂 – dzięki za… wszystko!
PS: Więcej na temat wparcia, jakim były i są dla mnie myśli (i książki) Juula znajdziecie w osobnym wpisie na blogu.
Juul otwiera niniejszą listę, ale faktycznie jako jedna z pierwszych pozycji w temacie rodzicielstwa (bliskości) wpadła mi w ręce seria autorstwa Francuzki Claude Didierjean-Jouveau (na temat której ciekawy wpis przeczytacie na dziecisawazne.pl). Ta pastelowo wydana seria zawiera 6 pozycji, które „są jednocześnie ciepłe, <zwarte> i pełne szczegółów, wręcz dowodów naukowych, na wagę rodzicielstwa bliskości w życiu rodzinnym” jak mówi tłumaczka serii Agnieszką Świrniak, z którą w pełni się zgadzam i Wam te książki polecam:
Seria Rodzicielstwo Bliskości
Autorka: Claude Didierjean-Jouveau
Poród bez granic | Droga mleczna |
Nosimy nasze dziecko | Śpimy z dzieckiem Rodzicielstwo bez przemocy | Nie płacz maleństwo
Cała seria książeczek to idealna zachęta dla tych wszystkich, którzy dopiero zaczynają. Zaczynają myśleć o dziecku i o tym, jaką chcą tworzyć rodzinę. Dla tych, co w ciąży i dla tych, którzy już mają maleństwo w domu. Zachęta, bo niektórych przerażać może grubość „Rodzicielstwa bliskości” Searsów (a słyszeli, że „to trzeba znać” aby zrozumieć zasady tego podejścia do najmłodszych), czy mnogość innych tytułów odnoszących się do podstaw Attachment Parenting. Autorka nienachalnie, acz treściwie wyjaśnia najbardziej nurtujące młodych rodziców kwestie. Pokazuje dziecięcy punktu widzenia, mówi o potrzebach maluszka i o tym, że warto ufać swojej intuicji. Wspólne spanie, noszenie w chuście, reagowanie na płacz – stają się „naszymi” zasadami, bez poczucia, że realizujemy „jakiś program”, czy wychowujemy dziecko „systemem”. Dzięki Claude jakoś tak lekko i naturalnie wejdzie nam zaglądanie do Malucha za każdym razem, gdy płacze (wiemy, że czegoś potrzebuje), przejdzie lęk przed „zgnieceniem” śpiącego z nami we wspólnym łóżku brzdąca (wiemy, że jak nic innego ważna jest fizyczna bliskość), a karmienie piersią stanie się zwyczajną i mistyczną czynnością jednocześnie (nie ma lepszego pokarmu niż dany nam przez naturę biały magiczny płyn). Seria 6 książeczek nada się idealnie na prezent dla oczekujących rodziców. Im wcześniej wręczona, tym bardziej się przyda, ponieważ jedna z części dotyczy naturalnego porodu. Reasumując: seria Didierjean-Jouveau to idealne mini-kompendium Rodzicielstwa Bliskości dla początkujących, zaciekawionych lub neutralnych w tym temacie rodziców. Nie przerazi, może pomóc, a na pewno zainteresuje stonowanym podejściem i delikatnością w stosunku do mamy, taty i ich dzieciątka.
Następnie trafiłam na Agnieszkę Stein i „jej dzieci”: Dziecko z bliska pochłonęłam w kilka dni (tak, karmienie piersią bardzo pomaga lekturom:) ). Dziecko z bliska idzie w świat poczeka aż mój potomek podrośnie.
Dziecko z bliska
Radosna podróż przez rodzicielstwo
Autorka: Agnieszka Stein
Zaraz po poznaniu Juula szukałam polskich „odpowiedników”, „reprezentantów” jego idei. Długo szukać nie musiałam, bowiem autorka jest już uznanym polskim autorytetem z dziedziny Rodzicielstwa Bliskości. Książka Dziecko z bliska zachwyciła mnie esencjonalnością. Żadne zdanie nie wydało mi się zbędne, każde wydało mi się ważne. Większość pamiętam do dziś, za wszystkie dziękuje równie mocno. To książka dla każdego rodzica, który chciałby się upewnić, jak ważne dla rozwoju malucha są: opiekuna bliskość psychiczna, nasza obecność mentalna, szanowanie i docenianie (wrodzonych) umiejętności i autonomii dzieci. Dziecko z bliska to także okazja do zmierzenia się ze zmorami własnego dzieciństwa i przepracowania ich na dobre.
Jean Liedloff poznałam idąc francuskim tropem rodzicielstwa bliskości. W głębi kontinuum polecała mi też doula i inne położne z mojej wspaniałej szkoły rodzenia. To wspaniałe, że jest tak wiele osób, które znają i propagują naturalne podejście do ciąży i macierzyństwa.
W głębi kontinuum
Autorka: Jean Liedloff
To jedna z pierwszych książek o rodzicielstwie, ale i o dzieciństwie, którą miałam okazję przeczytać. To niesamowita opowieść o tym, jak można dotrzeć do siebie, do swojego wewnętrznego dziecka, nawet zanim zostanie się rodzicem. Bo to nie jest książka o rodzicielstwie, tylko bardziej o życiu 🙂 Jean Liedloff pokazuje m.in. dlaczego warto sięgać do najgłębszych pokładów zaufania do siebie samego i własnej intuicji. Przypomina, jak bardzo potrafimy się różnić od siebie zależnie od miejsca pochodzenia i wychowania. Pozycja doprawdy wyjątkowa.
Wychowanie bez nagród i kar
Rodzicielstwo bezwarunkowe
Autor: Alfie Kohn
Według autora nagroda i kara to dwie strony tego samego medalu. Nie wierzysz? Przeczytaj, sprawdź w praktyce i dołącz do praktykujących wychowanie dzieci bez zbędnej manipulacji. Polecam i zaświadczam doświadczeniem własnym – to działa. Nie tylko na dzieci, ale i na nas samych 🙂 to kolejna pozycja, na temat której powróciły moje marzenia: oby wszyscy przeczytali te książkę! Życie byłoby piękne, jeśli tylko udałoby nam się wyzbyć stosowania (albo na początek: uświadomić sobie) sztucznej motywacji naszych działań, którą stanowią nagminne „brawa” za najdrobniejszy sukces malucha i regularne „siadaj! pała! ” za najmniejszy błąd… Rodzicielstwo bezwarunkowe wydaje się nie lada sztuką we współczesnym świecie uzależnionym od ocen, nagród, wyróżnień, lajków i oscarów. Zamiast jednak skupiać się na „współczesnym świecie” skupię się na własnym ograniczaniu wszelkich nagród i kar – nie mylić z ograniczeniem docenienia czyjegoś wysiłku i wdzięczności za jego wkład we wspólne dobro.
Szanujący rodzice, szanujące dzieci
Jak zmienić rodzinne konflikty we współdziałanie?
Autorki: Sura Hart, Victoria Kindle Hodson
Przedmowę do tej książki napisał sam Marshall Rosenberg, twórca Porozumienia Bez Przemocy. To na nim bowiem opierają autorki chcąc pokazać czytelnikom, że tylko w pełni szanując swoje dzieci (ich potrzeby, emocje), mamy szansę być i przez nie szanowani. Owy szacunek to coś więcej niż bierna akceptacja wszystkich zachowań…
Dla mnie ta książka łączy w sobie najważniejsze idee opisywane przez Jespera Juula i Marshalla Rosenberga, bez zbędnego odnoszenia się do zagadnień teoretycznych, w głównej mierze poświęcając miejsce praktycznym wskazówkom: jak lepiej komunikować w rodzinie. Jeśli nie czytaliście dzieł wymienionych autorów nadal będziecie mogli w pełni skorzystać z treść i porad z tej pozycji, a może zachęci Was ona do zgłębienia tematu „współdziałania” (Juul) i do stosowania Języka Żyrafy (Rosenberg) nie tylko w relacjach z dziećmi…
Rozwiązywanie Konfliktów przez Porozumienie bez Przemocy
Autor: Marshall Rosenberg (w rozmowie z Gabriele Seils)
Podobnie jak Juul, Rosenberg stał się dla mnie po lekturze tej książki niezwykle ważną osobą. Otworzył oczy na to, czym naprawdę jest konflikt i dlaczego relacje bywają tak trudne, a także pokazał, jak można pomóc – przede wszystkim sobie samemu. Porozumienie bez przemocy to nie tylko rodzaj komunikacji, sposób rozwiązywania sporów, podejście do rozumienia siebie i innych – to dla mnie przede wszystkim cały system, filozofia życia. Czytając Rozwiązywanie… zaczęłam marzyć, że gdyby wszyscy ludzie na świecie poznali te zasady to nasza planeta byłaby pięknym i spokojnym miejscem. Zagłębiając się w świat NVC i sięgając po kolejne lektury i ćwiczenia wcale nie przestałam marzyć, ale ograniczam się – póki co – do własnego podwórka. Do czego zachęcam i Was. Przygodę z Porozumieniem bez przemocy warto wg mnie zacząć akurat od tej książki: zapisana jest w formie dialogu pomiędzy Autorem a dziennikarką, co sprawia, że treści (choć nie zawsze łatwe) są bardzo przystępne.
W świecie porozumienia bez przemocy
Praktyczne narzędzia do budowania więzi i komunikacji
Autor: Marshall B. Rosenberg
To kolejna książka zgłębiająca tajniki Porozumienia bez przemocy. Jeśli nie zaczęliście od innej pozycji wprowadzającej w temat to tutaj znajdziecie krótkie i treściwe podsumowanie tego, czym jest NVC (non-violent communication), ale przede wszystkim znajdziecie dziesiątki przykładów z warsztatów autora i z życia ludzi, takich jak my, na których bazie pokazane jest, jak można lepiej się dogadać i rozwiązać trapiące nas konflikty. Zawarte przykłady odnoszą się zarówno do relacji dorosły-dorosły, jak i dziecko-dorosły.
Co tam się dzieje?
Author: Lise Eliot
Naukowy, poparty badaniami i wiedzą czysto-biologiczną punkt widzenia przedstawiony zostaje w sposób przystępny, ale nie banalny: łatwy do przyswojenia, zrozumienia i zapamiętania. Autorka pisze intrygująco, jasno tłumaczy jak rozwija się mózg i umysł dziecka w pierwszych latach życia. Lise Eliot, neurobiolozka i mama, zaczyna opowieść o rozwoju mózgu od momentu, kiedy plemnik trafia do… Fascynująca lektura, które może przerazić ewentualnie długością (700 stron). Chociaż, streścić 5 lat (czyli ok. 1780 dni) rozwoju najbardziej tajemniczej części nas, na 700 stronach, to i tak niezły wyczyn.
Bobas Lubi Wybór
Nie chcesz wychować niejadka?
Authors: Gil Rapley, Tracey Murkett
Dla wszystkich, którzy boją się, że ich dziecko za mało lub za dużo je. Do spółki z Moje Dziecko nie chce jeść stanowi duet obowiązkowy dla rodziców zainteresowanych dziecięcym jedzeniem 🙂 A ktoś z nas nie jest zainteresowany…?
Rewolucja w wychowaniu
Authors: Ashley Merryman, Po Bronson
Wyjątkowo bogata w „badania naukowe na dzieciach” 🙂
Recenzja się pisze 🙂
Rodzicielstwo przez zabawę
Nowe podejście do wychowania
Autor: Lawrence Cohen
Wspaniała idea i wspaniała książka. Moja recenzja się pisze 🙂
Tu opis ze strony wydawcy Mamania
Siłowanki
Dzikie harce, których potrzebuje cała rodzina
Autor: Lawrence Cohen, Anthony T. DeBenedet
Kto przeczytał Rodzicielstwo przez zabawę, ten chętnie sięgnie po Siłowanki, które nie skupiają się już na teorii, a pokazują praktyczne zastosowanie pomysłów na „wychowawcze zabawy”. Siłowanki to niejako lista zabaw, podzielonych zależnie od ich rodzaju oraz dostosowanych do wieku dzieci. Do książki można (a nawet trzeba, bo któż by spamiętał cały wykaz różnorodnych gier) i wracać wielokrotnie i traktować jako „bibliotekę” zabaw bliskościowych. Tytuł nie jest mylący, ponieważ większość zabaw związana jest z używaniem siły – dopasowanej do wieku i ilości graczy/uczestników oczywiście. Zasady są wyjaśnione, opis i cel gry – także. Do zabawy, Rodzino! Książkę wydało wydawnictwo Mamania.
Potrzebna cała wioska
Autorka: Agnieszka Stein
Dziecko z bliska (patrz wyżej) i Dziecko z bliska idzie w świat to dwie znane już książki jednej z bardziej rozpoznawalnych polskich psycholożek dziecięcych. Pani Stein jawi się w swoich tekstach, mediach, portalach społecznościowych i na warsztatach jako osoba niezwykle ciepła, serdeczna, zdrowo asertywna i twardo, choć bliskościowo 🙂 stąpająca po rodzicielskiej ziemi. W tej książce można poznać nieco więcej z jej własnej drogi zawodowej i prywatnej. Opowiada o swoim rodzicielstwie, jego początkach, zawiłościach i wychodzeniu na prostą. W rozmowie z Małgorzatą Stańczyk nie brakuje odniesień do tytułu – znajdziemy tam rozdziały o tym, ile daje wspólnota (pojęta na różne sposoby) i kto tak naprawdę wychowuje albo „wychowuje” nasze dzieci. Zatrzymamy się też przy ważnym wątku dotyczącym tego, dlaczego i dla kogo właściwie nasi najmłodsi mają „być wychowani”, przypomnimy sobie, co wpływa na chęć nauki i co nie psuje naturalnej gotowości do rozwoju. Książka dla sympatyków Agnieszki Stein, polskiego nurtu RB i lektur z zakresu psychologii rozwojowej dziecka. Nie polecam jako jednej z pierwszych pozycji w tematyce, ale jako zdecydowanie kolejnej, kiedy mamy już ogólne pojęcie i własne zdanie o rodzicielstwie bazującym na więzi.
Wolne Dzieci
Jak zabawa sprawia, że dzieci są szczęśliwe, pewne siebie i lepiej się uczą
Autor: Peter Gray
Ja jestem dopiero w trakcie lektury, a tutaj jest opis ze strony wydawcy MiNd.
Na swoją kolej cierpliwie czekają 🙂 :
Dziecko z bliska idzie w świat
Autorka: Agnieszka Stein
Opis książki na stronie autorki
Wychowanie bez klapsa
Porozumienie bez przemocy
Aleksandra Cyran-Żuczkowska
dzieciaki • zwierzaki 